Tirana, 17 maja 2020 r.
W dniu 17 maja 2020 r. nad ranem buldożery zburzyły zabytkowy budynek Teatru Narodowego w Tiranie. Teatr przestał istnieć.
Dlaczego doszło do zburzenia obiektu, który powinien być symbolem albańskiej kultury i tradycji?
Teatr Narodowy został zbudowany w II. połowie lat 30. XX w. według projektu włoskiego architekta Giulio Berte. Uroczyste otwarcie nastąpiło w sierpniu 1940 roku.
Teatri Kombetar projekt włoski
W 108-letniej historii państwa albańskiego nie ma drugiego takiego zabytku o tak różnorodnej historii: historii kultury, historii artystycznej, społecznej, historii albanologii, historii politycznej.
Oto niektóre fakty i wydarzenia z lat 1939-1945 i po dojściu do władzy komunistów:
1. Tu wyświetlano filmy światowej kinematografii (także nazistowską propagandę);
2. Po raz pierwszy grano koncerty muzyki klasycznej;
3. Tu odbył się pierwszy festiwal albańskiej muzyki ludowej;
4. Organizowano wystawy sztuki figuratywnej;
5. Tu mieściła się pierwsza siedziba Instytutu Badań Albańskich;
6. Tu mieściła się biblioteka;
7. W dniach 9-13 IV 1940 obradowała Pierwsza Konferencja ds. Badań Albańskich; tam powstały projekty wielkiego słownika języka albańskiego, encyklopedii albańskiej, zbioru dokumentów dot. historii Albanii „Albania Diplomatica”, tam zaplanowano wydawanie serii albańskiego folkloru;
8. Tu wyświetlano pierwsze filmy radzieckie, angielskie i amerykańskie;
9. Tu występowali najwybitniejsi aktorzy albańskiej sceny teatralnej i operowej;
10. Tu występowały grupy teatralne ze Szkodry, Korczy;
11. Tu wystawiano m.in. sztuki Gorkiego, Ibsena, O’Neilla;
12. W Domu Kultury (do 17 maja 2020 Teatr Eksperymentalny) zachowała się cała baza materialna Instytutu Badań Albańskich;
13. Na tej bazie powstał w 1946 r. Instytut Nauk, a w przyszłości Albańska Akademia Nauk;
14.Tuż po wojnie odbywały się także procesy specjalne!!! Procesy polityczne zakończone wyrokami śmierci!
***************************Dlaczego obiekt, który jeszcze do niedawna był zabytkiem kultur, został z rejestru zabytków usunięty? Dlaczego do momentu zburzenia gmach był w opłakanym stanie? Dlaczego przez 30 lat go nie remontowano? Dlaczego trzeba zburzyć obiekt tak ważny dla albańskiej kultury i albańskiej tożsamości?
Tam, gdzie nie wiadomo o co chodzi, chodzi o pieniądze!!! Ale nie o brak pieniędzy na remont, ale o krociowe zyski z centrum handlowego, które na miejscu teatru i za teatrem ma powstać. Obszar zajmowany przez Teatr znajduje się w ścisłym centrum Tirany. Za nowym teatrem (na schemacie na zielono niski z lewej) ma powstać siedem drapaczy chmur (na obszarze sejsmicznym! Skutki trzęsienia ziemi w dn. 26 listopada 2019 r. pamiętamy!), z których najwyższy ma mieć 23 piętra.
Jest to zbyt łakomy kąsek, żeby tej wielkiej powierzchni będącej do 09 maja 2020 własnością publiczną, nie sprywatyzować. Są tym zainteresowani najważniejsi albańscy politycy zblatowani z finansową oligarchią. Chodzi o gigantyczne zyski, które nie trafią do państwowej kasy, ale do kieszeni nielicznych. Nowy kompleks zostanie zbudowany w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, co niestety oznacza ogromną korupcję.
Historyczny obszar w centrum Tirany przestaje istnieć.
Nowy teatr w miejsce starego, projekt rok 2018
************************************
Czy potrzebny jest w Tiranie nowy teatr?
Oczywiście, że tak!!! I to nie jeden. Potrzebne są teatry także w innych miastach Albanii. Ale czy nowy teatr trzeba budować na ruinach starego Teatru Narodowego???
Spór o teatr, czyli o to: zburzyć go czy nie? podzielił Albańczyków. W tym sporze wyłoniły się trzy grupy:
Pierwsza - mamiona propagandą rządowych mediów, opowiada się za zburzeniem;
Drugą - najliczniejszą stanowią ci, których Teatr nie obchodzi. Ta obojętność bierze się stąd, że większość mieszkańców Tirany to ludzie napływowi, nie czują żadnej więzi z teatrem, gdyż nigdy w nim nie byli. I nie czują potrzeby obcowania ze sztuką.
Trzecia grupa, nieliczna - zdecydowanie tę decyzję oprotestowała. To część ludzi kultury: aktorzy, filmowcy, reżyserzy, architekci, także dziennikarze.
Gdyby istotnie kultura i sztuka w posttransformacyjnej Albanii byłaby respektowana, w ogóle nie byłoby dyskusji "zburzyć teatr czy go zachować". Debata dotyczyłaby tego, gdzie zbudować nowy teatr. I w jaki sposób odrestaurować stary, aby stał się nowoczesny i wygodny.
***************************
Tutaj nie chodzi li tylko o fizyczne zburzenie murów Teatru. Chodzi o zniszczenie jego duszy. Dla części albańskich intelektualistów zburzenie teatru jest zniszczeniem pamięci historycznej narodu, zniszczeniem narodowej spuścizny. To się właśnie dokonało w dniu 17 maja Anno Domini 2020.
Nawet albańscy komuniści nie podnieśli kilofów na gmach Teatru Narodowego, jak to uczynili ze świątyniami w 1967 roku. Zrobiła to dopiero postkomunistyczna władza, buldożerami akolitów artysty-malarza premiera Ediego Ramy!
Kiedyś Albania była pierwszym ATEISTYCZNYM kraje na świecie. Tera stała się pierwszym ATEATRALNYM (Arian Leka).
godina-e-shembur-e-teatrit-kombetar.jpg
Płakać się chce!!!
aut.: Dorota Horodyska
- aktualności
- Odsłony: 1441